Któż z miłośników Bieszczadów nie słyszał o „Grobie Hrabiny”? Sianki, chociaż po polskiej stronie Sanu od lat 40. XX w. nikt nie mieszka, pozostają jedną z najbardziej znanych bieszczadzkich miejscowości. Wpływa na to położenie w najdalszym zakamarku Bieszczadów, w samym południowo-wschodnim cyplu naszego kraju. Nie bez znaczenia jest również fakt przedwojennej popularności Sianek jako miejsca wypoczynku oraz nowoczesnej infrastruktury, jaka zaczęła tam powstawać tuż przed wybuchem wojny. Sianki bywają porównywane do Zakopanego. W Internecie można nawet odnaleźć kuriozalne informacje, że popularność obu miejscowości była podobna…
Drugie Zakopane?
Sianki jako miejsce turystyczne pod względem wielkości, infrastruktury turystycznej i popularności w najmniejszym stopniu nie dorównywała Zakopanemu. Stolica polskich Tatr już w 1921 r. miała prawie 9 tys. mieszkańców (w Siankach mieszkało wówczas niespełna 900 osób), a w okresie międzywojennym uzyskała prawa miejskie. Trzeba jednak podkreślić, że Zakopane „odkryto” przeszło pół wieku wcześniej, a rozwój Sianek to ostatnie lata II Rzeczypospolitej. Trudno oczywiście powiedzieć jak bardzo rozrosłaby się miejscowość nad Sanem, gdyby nie wybuch II wojny światowej. Odwiedzający Sianki w latach 30. mieli do dyspozycji, oprócz kwater prywatnych, trzy schroniska, sześć pensjonatów i dziesięć domów letniskowych. Najbardziej reprezentacyjnym obiektem w Siankach był nowoczesny Hotel Turystyczny Ligi Popierania Turystyki. Sianki jako ośrodek turystyki zimowej ustępowały jednak nie tylko Zakopanemu, ale również miejscowości Sławsko w Bieszczadach Wschodnich. Warto przy tym zaznaczyć, że Sławsko i Sianki były wspólnie reklamowane m.in. w materiałach kolportowanych przez przedwojenną LPT.
Grób Hrabiny?
Większość miłośników Bieszczadów zna legendę o wielkim uczuciu, jakie łączyć miało właścicieli majątku w Siankach. Miejsce pochówku Klary i Franciszka Stroińskich od lat nazywane jest przez wiele osób „Grobem Hrabiny”. Podkreślić w tym miejscu trzeba, że Stroińscy nie posiadali tytułu hrabiowskiego. Wywodzili się z mieszczaństwa lwowskiego, a podniesienie do stanu szlacheckiego uzyskali dopiero w okresie zaboru austriackiego. Antoni Stroiński, który nabył Sianki w początkach XIX w. był synem Stanisława (1719–1802), znanego malarza lwowskiego i twórcy wielu polichromii kościelnych. Legenda opowiada, że owdowiały Franciszek miał przez lata przychodzić na grób Klary i składać na nim świeże kwiaty… W związku z rekonstrukcją tablic nagrobnych małżonków Stroińskich oraz postawieniem nowych tablic informacyjnych przez BdPN ustalone zostały na podstawie zapisów metrykalnych daty śmierci Franciszka i Klary. Okazało się, że domniemany wdowiec zmarł w 1853 roku i żadnym sposobem nie mógł przychodzić na grób swojej małżonki, która odeszła z tego świata w 1869 roku. Chociaż nikt nie będzie walczył z legendą, to warto pamiętać o faktach…
Piłsudski w Siankach?
W licznych opracowaniach krajoznawczych poświęconych Bieszczadom pojawiają się informacje, że Piłsudski, będąc w Siankach, udał się na wycieczkę górską na Opołonek w asyście miejscowych dzieci polskich i ukraińskich. Podawane przy tym są różne daty, choć najczęściej pojawia się rok 1929. Ze wzmianek z prasy międzywojennej wiadomo natomiast, że na urlop w 1929 roku Marszałek wyjechał do Druskiennik. Chociaż wizyta miała charakter prywatny i nie organizowano w kurorcie oficjalnego przywitania, to informacje o pobycie Piłsudskiego w jego ulubionym letnisku zamieszczono w gazetach ogólnopolskich. Należy podkreślić, że po 1926 r. na łamach prasy wspominano o każdym wyjeździe Marszałka na urlop. Bywało też, że te prywatne wyjazdy Piłsudskiego na wypoczynek opisywano szczegółowo w osobnych artykułach. M.in. stąd wiadomo, że Marszałek nie unikał gór. Jesienią 1934 r. swój ostatni urlop wypoczynkowy były Naczelnik Państwa spędził w okolicach Żywca. Pomimo wytężonych poszukiwań, w przedwojennej prasie nie udało się jednak odnaleźć nawet najkrótszej wzmianki źródłowej, która potwierdziłaby fakt pobytu Józefa Piłsudskiego w Siankach. Obecność Marszałka najprawdopodobniej była tylko symboliczna – w postaci majolikowej płaskorzeźby zdobiącej wnętrze Hotelu LPT i popiersia wręczonego w 1939 roku delegacji wojsk węgierskich goszczącej w Siankach z okazji imienin Piłsudskiego.
W okresie PRL dotarcie do Sianek było nie lada wyprawą. Współcześnie od parkingu w Bukowcu wiedzie ścieżka przyrodniczo-historyczna Bieszczadzkiego Parku Narodowego „W dolinie górnego Sanu”. Warto wędrować tą trasą i poznawać przeszłość Bieszczadów, a to ostatnie ułatwiają tablice informacyjne oraz pozostałe elementy infrastruktury turystycznej postawione z inicjatywy BdPN.
Ilustracje
- Sianki po ukraińskiej stronie [fot. Ł. Bajda]
- Dworzec kolejowy w Siankach w okresie międzywojennym [Biblioteka Narodowa]
- Hotel Ligi Popierania Turystyki [Biblioteka Narodowa]
- Hotel Turystyczny Ligi Popierania Turystyki w Siankach [budynek] [Biblioteka Narodowa]
- Pocztówka Sianki [wnętrze hotelu] [Biblioteka Narodowa]
- Sianki – jeden z pensjonatów [Biblioteka Narodowa]
- Sianki – widok na połoniny [fot. Ł. Bajda]
- Przejście graniczne z Czechosłowacją – okres międzywojenny [fot. Ł. Bajda]
- Miejsce po dworze Stroińskich [fot. Ł. Bajda]
- Tablica informacyjna przy miejscu po dworze [fot. Ł. Bajda]
- Owiany legendą Grób Hrabiny [fot. Ł. Bajda]
- Płyta nagrobna Franciszka Stroińskiego [fot. Ł. Bajda]
- Płyta nagrobna Klary Stroińskiej [fot. Ł. Bajda]
- Piłsudski w Siankach – znaczek rajdowy nawiązujący do domniemanego pobytu Józefa Piłsudskiego w Siankach
- Wręczenie popiersia Józefa Piłsudskiego żołnierzom węgierskim w Siankach w 1939 roku [„Żołnierz Polski”]
