Celina z Treterów Dominikowska (1830-1908)

9 marca, 2024 Bieszczadzkie opowieści

Celina Treter urodziła się w 1830 roku Jej rodzice Aleksander Stanisław i Konstancja z Łodyńskich Treterowie byli właścicielami m.in. części majątku w Dźwiniaczu Górnym nad Sanem. Dzieciństwo i młodość spędziła przede wszystkim w miejscowości Łonie koło Przemyślan oraz we Lwowie, do którego wyjechała w 1843 r. w celach edukacyjnych. Nauka we Lwowie trwała trzy lata. W tym czasie Celina Dominikowska uczęszczała na lekcje śpiewu, gry na fortepianie, tańca, rysunków, krawiectwa, a także historii oraz trzech języków obcych — francuskiego, niemieckiego i włoskiego.

Zapewne w początkach lat 50. XIX wieku poślubiła starszego od siebie Kajetana Dominikowskiego, ziemianina i działacza niepodległościowego, który miał za sobą pobyt w austriackich więzieniach i udział w wydarzeniach Wiosny Ludów. Małżonkowie zamieszkali w Bieszczadach. Początkowo ich domem stał się zapewne dwór w Dźwiniaczu Górnym, ale miejscowy majątek został w 1864 roku sprzedany, a Dominikowscy przenieśli się do Orelca. W okresie powstania styczniowego udzielali tam pomocy ochotnikom pragnącym wziąć udział w zrywie zbrojnym oraz rannym powstańcom. W środowiskach ziemiańskich dawnych Bieszczadów Celina zasłynęła jako malarka, rzeźbiarka i zbieraczka pamiątek narodowych. Jej też zawdzięczamy utrwalenie wyglądu wielu siedzib ziemiańskich z zaboru austriackiego. Do dziś zachowały się również wśród wielu innych rysunki dworów w Dźwiniaczu Górnym oraz Orelcu

W 1867 roku rozgłos przyniósł Celinie udział w Wystawie Światowej w Paryżu, gdzie zaprezentowała „szyby symboliczne”, czyli witraż swojego projektu i wykonania, nad którym pracowała aż dwa lata. Całość składała się z sześciu kwadratowych szyb oprawionych w drewniane ramy. Na każdej z części dzieła ukazane były symbolicznie narody europejskie: Niemcy, Włosi, Francuzi, Węgrzy, Anglicy i Polacy. Alegoria Polski przedstawiona została w wieńcu z korony cierniowej. W poszczególnych kwaterach na szkle autorka wyryła również imiona i nazwiska najwybitniejszych jej zdaniem przedstawicieli wymienionych narodów. Całość zwieńczona była trójkątną szybą, na której przedstawione zostało Oko Opatrzności. Oprócz malarstwa, rysunku i rzeźby, Celina próbowała swoich sił w literaturze, a także wydała w swoim opracowaniu zbiór pieśni z powstania styczniowego.

Jeszcze w 1870 roku Celina Dominikowska mieszkała w Bieszczadach, gdyż jeszcze z Orelca wysłała drzeworyt na wystawę sztuk pięknych do Lwowa. Następnie mieszkała przez pewien czas w Krośnie, a później przeniosła się do Lwowa. Zmarła w 1908 roku

Ilustracje

  • Celina Dominikowska pod koniec życia [Biblioteka Narodowa]
  • Autoportret z 1902 roku (rys. C. Dominikowska) [Biblioteka Narodowa]
  • Kapliczka w Orelcu (rys. C. Dominikowska) [Biblioteka Narodowa]
  • Z pamiętnika rysunkowego nastoletniej Celiny [Biblioteka Narodowa]
  • Architektura Sanocka – rysunek z ok. 1850 roku [rys. C. Dominikowska] [Biblioteka Narodowa]