We wrześniu 1931 roku do Ustjanowej przyjechali członkowie Dęblińskiej Samodzielnej Sekcji Szybowcowej Lubelskiego Klubu Lotniczego. Podczas tego pierwszego wyjazdu wykonano 316 lotów trwających łącznie 18 godzin. W związku z pozytywnymi rezultatami zdecydowano o utworzeniu stałego ośrodka. Wojskowy Obóz Szybowcowy w Ustjanowej formalnie rozpoczął działalność w 1932 roku. W tym czasie uruchomiono stację meteorologiczną oraz ustawiono brezentowy hangar, który mógł pomieścić dwanaście szybowców. Stopniowo rozwijano infrastrukturę obozu szybowcowego. W 1933 roku ustawiono dwa kolejne hangary, uruchomiono pierwsze warsztaty i zaczęto korzystać z agregatów prądotwórczych.
Wojskowy Obóz Szybowcowy w Ustjanowej
Od 1935 roku kandydaci do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie oraz Szkół Pilotów Przysposobienia Wojskowego zobowiązani byli do przejścia podstawowego szkolenia szybowcowego. Znacznie przyspieszyło to rozwój WOS Ustjanowa. Wstępne szkolenie prowadzono m.in. w pobliżu stacji kolejowej Ustjanowa-Szybowisko. Znajdowały się tam specjalne stojaki, na których w szybowcach typu „Wrona” przyszli asowie przestworzy ćwiczyli utrzymywanie równowagi.
Tzw. skoki i pierwsze krótkie loty ćwiczono na zboczach Gromadzynia. Bardziej zaawansowani szybownicy startowali z połowy stoku Żukowa. Start ze szczytu był możliwy dla najbardziej doświadczonych pilotów. Startowano również ze zboczy Małego Króla zwanego wówczas Korolikiem. Szybowce lądowały zarówno po północnej, jak i południowej stronie Żukowa. Część ośrodka stanowiło również urządzone w Ustjanowej lotnisko dla samolotów. W 1935 roku na zboczach Żukowa zamontowano wyciągarkę linową dla szybowców. W tymże roku w Ustjanowej zostały zorganizowane III Krajowe Zawody Szybowcowe, a rok później odbyła się tutaj ich kolejna edycja.
Sukcesy polskich szybowników
W szczycie rozwoju, szkolenie szybowcowe w Ustjanowej kończyło po kilkaset osób miesięcznie. Szybownictwo stało się w tym czasie polską specjalnością. Z jednej strony był to nowoczesny sport, z drugiej ułatwiało i znacznie skracało szkolenie późniejszych pilotów samolotowych. Wielu z wychowanków Ustjanowej służyło później w lotnictwie w okresie II wojny światowej. Sukcesy polskich szybowników odbijały się echem daleko poza granicami naszego kraju. O zawodach w Ustjanowej pisała prasa europejska. Na bieszczadzkich szybowiskach szkolili się również Estończycy, Finowie, Węgrzy i Rumuni.
Państwowa Szkoła Szybowcowa w Ustjanowej w czasie II wojny światowej
W 1939 roku Państwowa Szkoła Szybowcowa w Ustjanowej została sklasyfikowana na trzeciej lokacie w kraju. Od dwóch lat posiadała własną elektrownię. W momencie wybuchu II wojny światowej zaplecze ośrodka tworzyło pięć hangarów u podnóża Żukowa i szósty wybudowany na Holicy. Przed wybuchem wojny WOS znajdować się mogła nawet połowa wszystkich polskich szybowców, czyli około 600 maszyn. W 1939 roku Niemcy wywieźli wszystkie prototypy i najnowocześniejsze modele. Reszta szybowców została zniszczona. Podobnej grabieży okupanci dokonali w Bezmiechowej.
Kilka lat po powrocie Ustrzyk Dolnych do Polski podjęto starania na rzecz odtworzenia ustjanowskiego ośrodka. W 1958 rok Aeroklub Podkarpacki zorganizował w Ustjanowej obóz szybowcowy. Lokalne władze były bardzo przychylnie nastawione do idei reaktywacji ośrodka szybowcowego. Powołany został nawet Społeczny Komitet Odbudowy Szybowiska w Ustjanowej. Wsparcia udzieliła również Dyrekcja Kopalnictwa Naftowego w Ustrzykach Dolnych. Jednak bliskość granicy z ZSRR i brak środków finansowych do stworzenia od podstaw zaplecza szybko położyły kres tej inicjatywie. Początek lat 80. XX wieku przyniósł ostatnie, również nieudane, próby odbudowy szybowiska na Żukowie.
Zainteresowanych historią szybownictwa w naszym regionie zachęcamy do spaceru na grzbiet Żukowa z parkingu przy drodze do miejscowości Łobozew. Z inicjatywy Stowarzyszenia USTYAN ustawiono tam 10 tablic informacyjnych w ramach ścieżki edukacyjnej „Na skrzydłach historii”.
Ilustracje
- Jedno z najbardziej znanych zdjęć z zawodów szybowniczych w Ustjanowej [Narodowe Archiwum Cyfrowe]
- Zawody Szybowcowe w Ustjanowej w 1936 roku [Narodowe Archiwum Cyfrowe]
- Start szybowca typu SG-3 bis podczas zawodów w 1936 roku [Narodowe Archiwum Cyfrowe]
- Fotorelacja z zawodów w 1935 roku [Zbiory Biblioteki Narodowej; polona.pl]
- Okładka czasopisma „Skrzydlata Polska” z relacją zawodów z 1935 roku [Zbiory Biblioteki Narodowej; polona.pl]
- Michał Blaicher w 1920 – jeden z komendantów WOS Ustjanowa [fot. Wikipedia]
- Mjr pil. Edward Peterek – ostatni komendant WOS Ustjanowa [Narodowe Archiwum Cyfrowe]
- Wywiad z Edwardem Peterkiem z 1936 roku [Zbiory Biblioteki Narodowej; polona.pl]
- Ilustracja z programu zawodów szybowcowych z 1935 r. [Zbiory Biblioteki Narodowej; polona.pl]
- Szybowiec po starce [Narodowe Archiwum Cyfrowe]
- Widok z Żukowa w 1935 roku [Zbiory Biblioteki Narodowej; polona.pl]
- Zawody Szybowcowe – nagłówek artykułu ze Skrzydlatej Polski [Zbiory Biblioteki Narodowej; polona.pl]
- Zawody Szybowcowe w Ustjanowej [Narodowe Archiwum Cyfrowe]
- Zawody Szybowcowe w Ustjanowej [Narodowe Archiwum Cyfrowe]
- Pomnik Lotników z 1969 roku, poświęcony wychowankom ustjanowskiej szkoły szybowcowej [fot. Ł. Bajda]
- Pomnik Lotników z 1969 roku, poświęcony wychowankom ustjanowskiej szkoły szybowcowej [fot. Ł. Bajda]
- Znicz przy pomniku w Ustjanowej [fot. Ł. Bajda]
