Historia zapisana jest również w nazwach. Prawie pół wieku temu podjęta została próba wymazania z map historycznych nazw wielu miejscowości w Bieszczadach, na Pogórzu Przemyskim i w Beskidzie Niskim. Na szczęście już po niecałych czterech latach władze zmieniły swoją decyzję.
W połowie lat 70. XX wieku pojawiła się w kręgach władz lokalnych idea zmiany nazw części miejscowości w południowo-wschodniej Polsce. Pomysł ten uzasadniano potrzebą spolszczenia, a także usunięcia nazw obraźliwych, nieużywanych lub powtarzających się. Ostatecznie 9 sierpnia 1977 roku Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska podpisał zarządzenie dotyczące zmiany nazw 120 miejscowości położonych przede wszystkim na terenie województw krośnieńskiego i przemyskiego. Co ciekawe zmieniano nazwy również miejscowościom, w których nikt nie mieszkał (np. Tworylne, Studenne czy Łopienka). Część nowych nazw była do pewnego stopnia tłumaczeniami dotychczasowych (np. Berezka stała się Brzózką, a Bereżki zamieniły się w Brzeżki). Najczęściej jednak mieliśmy do czynienia z „radosną twórczością” z zakresu onomastyki. W ten sposób Stuposiany stały się Łukasiewiczami, a Muczne (podobno na cześć wszechwładnego pułkownika Doskoczyńskiego) otrzymało miano Kazimierzowa. Natomiast Wołosate przez cztery lata było Roztoką.
Zanim przeprowadzono tę „hurtową” zmianę nazw, to w tym samym roku, z okazji 30. rocznicy śmierci gen. Karola Świerczewskiego, Rabe koło Baligrodu przemianowano na Karolów, a podsanocką Hłomczę na Świerczewo. Co ciekawe ta masowa zmiana nazw nie obejmowała Berehów Dolnych i Górnych czy obu bieszczadzkich miejscowości o nazwie Krywe. Tutaj już wcześniej zaczęto stosować tłumaczenia w formie „Brzegi” oraz „Krzywe”.
Decyzja wiązała się z m.in. z wymianą tablic z nazwami miejscowości, tabliczek z adresami budynków, szyldów, pieczątek itd. itp. Nowe nazwy pojawiły się również na mapie turystycznej Bieszczadów.
Kuriozalna decyzja spotkała się z krytyką ze strony środowisk naukowych i turystycznych, a także mieszkańców. Za przywróceniem historycznych nazw opowiedziały się m.in. Zarządy Główne PTTK oraz Związku Literatów Polskich. Głosy krytyczne pojawiały się również na łamach ówczesnej prasy. Ostatecznie 27 lutego 1981 roku, minister wydał zarządzenie przywracające 119 spośród 120 zmienionych niespełna cztery lata wcześniej nazw.
Przy okazji zachęcamy do odwiedzenia Regionalnej Izby Pamięci w Lesku, gdzie przechowywanych jest kilka tabliczek z nazwami miejscowości obowiązującymi w latach 1977–1981. Ich zdjęcia prezentujemy poniżej.
Ilustracje
- Fragment mapy turystycznej Bieszczadów z 1980 roku
- Fragment zarządzenia Ministra AGTiOŚ z 1977 roku [Monitor Polski 1977]
- Kursokonferencja nadleśniczych OZLP Krosno w gospodarstwie szkółkarskim Leśnictwa Orle (Orelec) – jesień 1978 r. [Zbiory S. Stąpora]
- Tabliczka na ścianie dawnej cerkwi w Rabem [fot. Ł. Bajda]
- Orle – nazwa miejscowości Orelec obowiązująca w latach 1977-1981 [Regionalna Izba Pamięci w Lesku]
- Zalesie – nazwa miejscowości Leszczowate obowiązująca w latach 1977-1981 [Regionalna Izba Pamięci w Lesku]
- Nowa Wieś – nazwa miejscowości Uherce obowiązująca w latach 1977-1981 [Regionalna Izba Pamięci w Lesku]
- Jankowa – nazwa miejscowości Wańkowa obowiązująca w latach 1977-1981 [Regionalna Izba Pamięci w Lesku]
- Fragment zarządzenia Ministra AGTiOŚ z 1981 roku – przywrócenie nazw historycznych [Monitor Polski 1981]
